زیرا معرفی انواع سازهای اصیل ایرانی
موسیقی سنتی ایرانی با سازهای زیبا و خوش صدایش یکی از پرمخاطبترین سبکهای موسیقی در جهان است که همگان را شیفته خود کرده است. سازهای ایرانی بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ این سرزمین کهن هستند. این آلات موسیقی نقش حیاتی در انتقال احساسات و تجربیات انسانی از نسلی به نسل دیگر دارند. در این مقاله از آموزشگاه موسیقی شمیم قصد داریم به معرفی انواع سازهای اصیل ایرانی بپردازیم.
مختصری از تاریخچه موسیقی در ایران
در دورههای مختلف در ایران، سازهای موسیقی متنوعی به وجود آمده است. در دوران باستان سازهایی مانند تنبک و سهتار در مراسم مذهبی، ملی و جشنها مورد استفاده قرار میگرفت. با ظهور اسلام سازهای موسیقی به عنوان عناصر مهم فرهنگی در ایران توسعه یافتند. در این دوره سازهایی مانند نی و رباب وارد ایران شدند.
موسیقی ایران در دوره سلجوقیان به اوج خود رسید و آلات موسیقی همچون تار و سنتور به سازهای دیگر افزوده شدند. باتوجهبه علاقه شاه اسماعیل صفوی به این هنر، این عصر را دوره طلایی موسیقی ایران مینامند. در زمان صفویه کاربرد سازهایی مانند سنتور، کمانچه و تنبک به شکلی پیشرفته در بین نوازندگان رایج شد. اما در دوره قاجاریه این هنر اصیل ایرانی تحت تاثیر اروپائیان قرار گرفت. زیرا در این دوره پیانو و ویولن با سازهای ایرانی ترکیب شدند و نوعی موسیقی جدید را به وجود آوردند.
در زمان پهلوی نیز نواختن ساز بهعنوان یک عامل هنری و فرهنگی مهم شناخته میشد. در حال حاضر با پیشرفت فناوری، موسیقی ایران علاوه بر سبک سنتی و کلاسیک در سبکهای مختلفی همانند پاپ، راک و… پویایی و تنوع زیادی پیدا کرده است.
معرفی انواع سازهای اصیل ایرانی
سازهای اصیل ایرانی به چند گروه کوبهای، زهی زخمهای، بادی و محلی تقسیم میشوند. این سازها با تنوع بالا و صداهای مختلف و بینظیری که دارند جزئی از میراث کهن این سرزمین هستند. در این مقاله تنها به معرفی سازهای زهی – زخمهای میپردازیم و آشنایی با سایر آلات موسیقی ایرانی را در مطلبی با نام معرفی سازهای کوبهای، خدمتتان ارائه خواهیم داد.
انواع سازهای زهی – زخمهای
یکی از انواع سازهای اصیل ایرانی که از تنوع و خصوصیات منحصربهفردی برخوردارند، سازهای زهی هستند. در این نوع از آلات موسیقی با زخمه زدن بهوسیله مضراب یا انگشتان دست بر روی سیمهای آن، صدا تولید میشود. سازهای زهی انواع مختلفی دارند و ساختار و نوع صدای هر کدام از آنها متفاوت است.
تار
این ساز داری دو کاسه بزرگ و کوچک است. دسته ساز در بالای کاسه کوچک، به آن متصل شده و در انتهای آن سرپنجه قرار دارد. 6 عدد سیم از روی دسته تا انتهای کاسه بزرگ کشیده شده و به خرک وصل شده است. نوازنده با انگشتان خود باعث ایجاد ارتعاش در این سیمها میشود وصدا تولید میکند.
سهتار
این ساز اصیل ایرانی از یککاسه بزرگ و یک دسته تشکیل شده است. تعداد 4 عدد سیم از روی دسته آن عبور کردهاند و به انتهای کاسه متصل شدهاند. سه تار صدایی عمیق و احساسی تولید میکند.
سنتور
این ساز، به شکل ذوزنقهای است و 9 خرک در طرف راست و چپ صفحه آن قرار گرفته است. از روی هر خرک 4 عدد سیم عبور کرده است. سنتور انواع مختلفی مانند 10 خرک،11 خرک،12 خرک، سل کوک، می کوک، فاکوک، سنتور باس، باریتون، کروماتیک و کرماتیک بم دارد. اما رایجترین آن، سنتور 9 خرک سل کوک است. این ساز اصیل و خوش صدای ایرانی به وسیله دوچوب به اسم مضراب نواخته میشود.

سنتور یکی از انواع سازهای اصیل ایرانی
تنبور
این ساز دارای یککاسه گلابیشکل و یک دسته بلند است. برای اینکه خروجی صدا بیشتر و بهتر باشد بر روی کاسه تعدادی سوراخ ایجاد میکنند. تنبور دارای 3 عدد سیم است و نوازنده باید از تمام انگشتان دستش برای نواختن آن استفاده کند.
دوتار
دوتار از انواع سازهای اصیل ایرانی است. ساختار این ساز همانند تنبور است فقط دارای 2 عدد سیم میباشد و به کمک انگشتان دست نواخته میشود.
عود یا بریت
نام دیگر این ساز بربت میباشد. عود از کاسهای بزرگ شبیه قطره آب و یک دستهکوتاه تشکیل شده است. این ساز صدای بسیار بم و جذابی دارد و در موسیقی عربی بسیار مورد استفاده قرار میگیرد.
قانون
قانون یکی از سازهای پرطرفدار در سراسر جهان است که به صورت یک جعبه ذوزنقهای شکل و دارای 72 عدد سیم میباشد. در هنگام اجرا هر دو دست در دو طرف ساز قرار میگیرند و موسیقی توسط دو تا از انگشتان نواخته میشود. نوازنده در هنگام نواختن باید مضرابها را در انگشتان خود قرار دهد.
کلام آخر
تاریخچه و قدمت انواع سازهای سنتی ایران به هزاران سال پیش میرسد. این سازها ریشه در فرهنگ و تاریخ این سرزمین دارند. هر کدام از این سازها دارای شکل و صدایی منحصربهفرد هستند. یادگیری اصولی سازهای ایرانی جزو اولویتهای اصلی هنرمندان عرصه موسیقی است.