سهتار یکی از سازهای قدیمی ایرانی است که با صدای گرم و لطیف خود جایگاه ویژهای در موسیقی کلاسیک ایرانی دارد.
ساز سهتار به دلیل حجم صدای کمتر، وزن سبکتر و همچنین قیمت پایینتری که نسبت به سایر سازهای ملودیک ایرانی دارد، علاقهمندان بسیاری را به خود جذب کرده است.
به نقل از استاد ابوالحسن صبا: صدای سهتار برای یک نفر زیاد و برای دو نفر کم است و سهتار را ساز یک نفر و نصفی خطاب میکردن!
در کل میشود گفت علیرغم اینکه امروزه میبینیم سهتار قابلیت استفاده در گروههای بزرگ و … را نیز داراست، در فرهنگ ایرانی، سهتار ساز خلوت و سیر و سلوک معنوی است.
انواع سهتار:
انواع ساز سهتار به طور کلی به سه دستهی: کاسه بزرگ، کاسه متوسط و کاسه کوچک دستهبندی میشوند.
انتخاب هریک از این سه مدل، تنها بستگی به سلیقه صوتی نوازنده و جنس صدایی که به آن علاقهمند است دارد و هیچیک به دیگری ارجحیتی ندارد.
مواد اولیه:
کیفیت و جنس چوب سهتار اولین نکتهای است که بایستی به آن توجه کنید.
در ساخت سهتار معمولاً از چوبهای درخت توت و گردواستفاده میشود ولی در سالهای اخیر از چوب درخت افرا، گردو، آکاژو، پادوک، وِنگه، سرخدار و … نیز برای کاسه سهتار استفاده میکنند. چوب توت به دلیل صدای گرم و ملایم آن، محبوبیت بیشتری برای ساخت کاسه سهتار و چوب گردو نیز به دلیل استحکام بالا و عمر طولانی، گزینه مناسبی برای ساخت دسته و گوشیهای سهتار است.
کیفیت ساخت:
کیفیت ساخت سهتار یکی دیگر از عوامل مهم در انتخاب این ساز است. برای ارزیابی کیفیت ساخت، به نکات زیر توجه کنید:
1- یکنواختی سطح چوب:
سطح چوب باید بدون ترک و خراش باشد. هرگونه نقص در سطح چوب میتواند بر کیفیت صدای سهتار تأثیر بگذارد.
2- اتصال اجزا:
اتصالات سهتار ائم از محل اتصال دسته به کاسه، اتصال تمام ترکهای کاسه در کنار یکدیگر، اتصال سیمگیر و … بایستی بدون هیچگونه فضای خالی یا پرکردگی، مستحکم و چشمنواز باشند.